Najstarsze ślady pobytu ludzi na terenach obecnej gminy Przystajń, potwierdzone badaniami archeologicznymi, pochodzą jeszcze z epoki neolitu.

W następnych okresach przebywała tu ludność kultury łużyckiej i  przeworskiej, ale początki zorganizowanego osadnictwa sięgają drugiej połowy XIV wieku. W 1370 roku król Ludwik Węgierski dał w lenno księciu Władysławowi Opolczykowi, przylegającą do dziedzicznej dzielnicy opolskiej, część ziemi krakowskiej i sieradzkiej. W skład lenna weszły miasta i zamki w Wieluniu, Krzepicach, Bolesławcu, Brzeźnicy, Bobolicach i Olsztynie.

Na podległym terytorium książę wprowadził prężną administrację i podejmował próby oderwania przyznanych ziem od Królestwa. Dopiero trzy zbrojne wyprawy prowadzone przez Jagiełłę w latach 1391-1396 oddaliły niebezpieczeństwo secesji. Od tego czasu, aż do 1795 roku Przystajń i okolice należały do powiatu lelowskiego w województwie krakowskim, a pod względem administracji kościelnej do dekanatu lelowskiego w diecezji krakowskiej.

Działalność polityczna Opolczyka została surowo oceniona przez historyków. Na uznanie zasługuje jednak podjęta przez księcia akcja osadnicza i kolonizacyjna. Zakładano nowe wioski na tzw. surowym korzeniu oraz nadawano już istniejącym osadom prawo niemieckie. Książę nadawał również przywileje na zakładanie zakładów hutniczych, w 1374 roku prawo na założenie kuźnicy (czyli huty) nad Kostrzewską Wodą (obecnie rzeka Pankówka) otrzymał Jan zw. Pasternakiem.

Około 1400 roku powstał drugi zakład hutniczy w Kuźnicy Starej. Niewykluczone, że za jego panowania powstała Przystajń, chociaż jak dotąd nikomu nie udało się znaleźć dokumentu lokacyjnego. Potwierdzeniem faktu istnienia wsi jest akt sprzedaży wystawiony 10 lutego 1385 roku przez kancelarię książęcą. Opolczyk, wraz z kanclerzem i kilkoma urzędnikami, zaświadczają, że niejaki Dersko (Dzieżko) z Przystajni wraz ze swym małoletnim synem Mikołajem sprzedał Stefanowi Strzale z Chechły wszystkie dobra i dziedzictwa jakie znajdowały się pod władztwem Opolczyka.

Po 1385 roku następuje kolejna zmiana właściciela i rozwój folwarku, ale pierwszy zapis potwierdzający istnienie wsi pochodzi z 1394 roku, kiedy to, w sądzie krakowskim, Marcin ze Strzebnic zapisał swojej żonie Krystynie czterech kmieci z Przystajni, zobowiązanych do odrabiania pańszczyzny. Staraniem ówczesnych właścicieli w 1405 roku utworzono parafię i wybudowano drewniany kościół pod wezwaniem świętego Krzyża.

W 1581 roku wieś miała pięć łanów kmiecych, trzech zarodników bez roli i dwóch komorników, a właściciel Jan Żabicki posiadał dwie kuźnie zatrudniające 13 robotników. Leżąca wśród przygranicznych lasów i z dala od szlaków handlowych wieś jeszcze w XVI wieku należała do niewielkich miejscowości w ziemi krakowskiej.

Rozwój nastąpił dopiero po 1590 roku, kiedy to Marszałek Wielki Koronny i starosta krzepicki Mikołaj Wolski herbu Półkozic zaczął tworzyć nowoczesny, jak na owe czasy, przemysł hutniczy, zlokalizowany nad Kostrzewska Wodą.
Rozwój przemysłu żelaznego powodował zwiększenie obszaru gruntów rolnych i w konsekwencji tworzenie nowych wsi. W XVIII wieku Przystajń wraz z przyległymi wioskami była własnością Antoniego Paciorkowskiego herbu Gryf.

Dwór posiadał 3.741 mórg, natomiast 2.777 chłopów posiadało 3.695 mórg rolnych. Folwarki wKlucznej oraz w Borze Zajacińskim z przyległościami należały do starostwa krzepickiego. W 1757 roku ówczesny właściciel wsi Mikołaj Żabicki rozpoczął budowę obecnej świątyni, którą dokończyła jego córka zamężna z Antonim Paciorkowskim.

W 1867 roku powierzchnia gminy wynosiła 59,2 km2 natomiast ludność liczyła 3.174 osoby. Pod koniec XIX wieku we wsiach gminy Przystajń podobnie jak i w całym powiecie częstochowskim panowało duże przeludnienie i bezrobocie. Bliskie sąsiedztwo granicy pruskiej, powodowało, że część mieszkańców trudniła się przemytem, a jeszcze inni emigrowali na sezonowe prace do majątków niemieckich.
Władze kościelne, dostrzegając problemy społeczne wynikające z emigracji próbowały ten stan zmienić. W latach 1910-1917 z inicjatywy Księdza Sawickiego założono kilka organizacji gospodarczych i spółdzielczych. Powstało wówczas: Kółko Rolnicza. Przystajnskie Stowarzyszenie Spożywców, Kasa Oszczednościowo-Pożyczkowa i Straż Ogniowa. W okresie międzywojennym ludność utrzymywała się z rolnictwa i handlu.

Podczas j wojny obronnej w 1939 roku na terenie gminy i nie toczyły się żadne walki. Do prześladowań i egzekucji doszło dopiero podczas okupacji.
Ofiarami okupanta stali się wszyscy Żydzi zamieszkujący gminę, oraz kilkadziesiąt osób narodowości polskiej, którzy zostali wywiezieni do obozów i zginęli podczas pacyfikacji. Po 1945 roku w okolicznych lasach działały oddziały Konspiracyjnego Wojska Polskiego, organizacji niepodległościowej utworzonej przez Stanisława Sojczyńskiego ps. „Warszyc", który w latach 1934-1939 był nauczycielem w szkole podstawowej w Borze Zajacińskim.
Lata powojenne to stopniowy rozwój gminy. W przeszłości tereny gminy kilkakrotnie zmieniały przynależność państwową administracyjną i kościelną.

Po drugim rozbiorze okolice Przystajni znalazły się pod panowaniem pruskim i taki stan trwał do czasu utworzenia Księstwa Warszawskiego. Z chwilą likwidacji Księstwa tereny te znalazły się w granicach zaboru rosyjskiego i administracyjnie należały do powiatu wieluńskiego w guberni kaliskiej, następnie do powiatu częstochowskiego w guberni piotrkowskiej. W okresie międzywojennym gmina Przystajń należała do powiatu częstochowskiego w województwie kieleckim. Po wybuchu II wojny światowej gminę wcielono do Rzeszy, w 1945 roku należała do powiatu częstochowskiego w województwie kieleckim, a od 1952 roku do powiatu kłobuckiego w województwie katowickim. Od 1975 do 1998 roku była gminą w województwie częstochowskim, a od I stycznia 1999 roku trafiła do powiatu kłobuckiego w województwie śląskim.
W grudniu 1998 r. Gmina Przystajń została odznaczona medalem „Zasłużony dla województwa częstochowskiego".

 

Powyższy fragment jest kopią opracowania zawierającego omówienie gmin powiatu kłobuckiego umieszczonego w „katalogu powiatu" Ziemi Kłobuckiej pt: „Powiat Kłobuck/Der Kreis Kłobuck", Bydgoszcz 1999, Wyd. „KONKRET Ż AG." s.c. - zdjęcia: Przystajń -UG Przystajń.